Amaçlar ve Hedefler
Programın amacı, öğrencilere arkeolojik teori, araştırma teknikleri ve özellikle yerleşim ve çevre arkeolojisine vurgu yapan modern yorumlama yöntemleri konusunda sağlam bir akademik altyapı sağlamaktır.
Yerleşim arkeolojisinin araştırma alanı, seçim kriterleri ve yerleşimlerin peyzaja yerleştirilmesi, şehirler ve kırsal çevreleri arasındaki ilişkiler, insan işgalinin doğal çevre üzerindeki etkisi ve geçmiş koşullar altında bunun tersinin incelenmesini kapsamaktadır.
Yerleşim arkeolojisinin amaç olarak benimsediği, antik yerleşimlerin ve kentsel topluluklarla çeperleninin kültürlerinin bütünsel bir yeniden inşasıdır.
Yerleşim arkeolojisi araştırmaları, tanımı gereği, doğal ve sosyal bilimler, mimarlık ve şehir planlama disiplinlerinin yanı sıra arkeolojik verilerin geri alınması, kaydedilmesi, analizi ve veri bankası yönetimi (GIS), site koruma ve kültürel kaynak yönetimi ile ilgili özelleşmiş teknikleri gerektiren çok disiplinli bir girişimdir. Arkeolojiye ek olarak gerekli disiplinler ve disiplinler arası alt disiplinler arasında jeoloji, çevresel jeomorfoloji, arkeozooloji, paleontoloji, paleobotanik, arkeometri, antik tarih, antropoloji, sosyoloji, kentsel coğrafya, klasik mimari ve şehir planlama yer alır.
Programın amaçları, çağdaş uluslararası standartlara göre arkeolojik araştırma yapmak için gerekli olan bilimsel-teknolojik ve sosyal bilimler-beşeri bilimler disiplinlerinde öğrenciler yetiştirmektir. Öncelikli hedef, öğrencileri Türkiye'deki üniversite düzeyinde öğretim, araştırma ve ulusal ve uluslararası arkeoloji projelerinde aktif katılım için yerleşim arkeolojisi alanında ileri düzey akademisyenler olarak yetiştirmektir.
Yerleşim Arkeolojisi Alanında Gereksinimleri Karşılama ve İş Olanakları
Türkiye, tartışmasız olarak dünyada tarımı, hayvancılığı, kalıcı yerleşimi ve şehirciliği geliştirmiş, en eski bölgelerinden biridir. Homo Erectus Paleolitik’ten ve Neolitik'ten günümüze kadar insan üretiminin kalıntıları da dahil olmak üzere arkeolojik mirasının benzersizliği uluslararası olarak kabul edilmiştir.
Türkiye'de, belki de dünyanın en eski tarımsal proto-uygarlığı olan Çatal Höyük'ün arkeolojik kayıtları ve bir dizi yerli uygarlığın gelişiminin kayıtları ile kendilerinden önce gelenlerle birleşen birçok toplumun işgali ile ortaya çıkan yeni kentsel ve tarımsal kültür takımyıldızları bulunmaktadır.
Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa'da arkeolojiyi doğa ve sosyal bilimler ile bütünleştirme ihtiyacının tanımlanması, lisansüstü düzeyde arkeolojide disiplinler arası programların oluşturulmasıyla sonuçlanmıştır.
Bunlar arasında Los Angeles'taki California Üniversitesi'nde Arkeoloji Yüksek Lisans Programı, Yale Üniversitesi'nde Arkeolojik Araştırmalar Yüksek Lisans Programı, Sheffield Üniversitesi'nde Arkeoloji Bilimleri ve Tarih Öncesi Yüksek Lisans Programı ve Bandford Üniversitesi’ndeki Arkeolojik Bilimler Yüksek Lisans Programı bulunmaktadır. Pennsylvania Üniversitesi Lisansüstü Grubu ve Belçika'daki Leuven Üniversitesi'ndeki Arkeoloji Programı gibi bazıları, özellikle Yakın Doğu ve Akdeniz bölgelerinin Yerleşim Arkeolojisi konusunda uzmanlaşmıştır.
Ne yazık ki, son zamanlarda gelişen modern disiplinler arası bir alan olan yerleşim ve çevre arkeolojisi Türkiye'de gelişmemiş durumdadır. Türkiye'de yerleşim arkeolojisi programlarının bulunmamasının yanı sıra disiplinler arası arkeoloji programları da bulunmamaktadır. Yukarıda belirtildiği gibi, Türkiye'nin dünyadaki erken tarım yerleşimlerinin ve erken uygarlıkların tartışmasız en önemli arkeolojik kalıntılarının bulunduğu yer olduğu gerçeği göz önüne alındığında, bu özellikle üzücüdür. Disiplinlerarası arkeolojik yaklaşımlara hakim ve yetkin Türkiye’li arkeologlara büyük ihtiyaç duyulmaktadır. Disiplinlerarası yüksek lisans programının mezunları, hızla büyüyen kurtarma arkeolojisi alanı da dahil olmak üzere, Türkiye'deki sayısız yerli ve uluslararası arkeolojik projede veya artan sayıda müzede iş bulmayı bekleyebilirler. Mezunlar ayrıca, Türkiye ve yabancı üniversitelerde arkeoloji ve ilgili alanlarda Doktora programlarında lisansüstü eğitimlerini devam ettirme yetkinliğine sahip olacaklardır.
Daha fazla bilgi için: sa.metu.edu.tr/